جايگاه و اهميت ايثار و شـهادت درون فرهنگ اسلامي | کنگره ی ...

مقدمـه
زنده وجاويدكيست؟ كشته شمشير دوست
كآب حيات قلوب از دَم شمشير اوست
گـر بشكافي هنوز خـاك شـهيدان عـشق
آيد از آن كشتگان زمزمـه دوست ، نقاشی در مورد شهیدان مع حرم دوست

صلوات و سلام حضرت حق متعال و برترين درود فرشتگان و بندگان صالحش نثار روح مطّهر شـهيدان باد، كه جان خود را نثار راه خدا كردند و از تعلقات زندگي بـه خاطر رضاي دوست گذشتند و مصالح امت اسلامي را بر مُشتهيات نفساني ترجيح دادند. نقاشی در مورد شهیدان مع حرم امروز پرچم اسلام درون جهان، بـه بركت فداكاري شـهيدان عزيز هست كه بـه اهتزاز درآمده، و نام مبارك خداوند و عظمت اسلام بـه خاطر ايثار و تلاش آنان و ديگر مجاهدان راه حق هست كه فضاي جهان را پركرده است.
قسمتي از پيام مقام معظم رهبري بـه مناسبت روز ايمان، ايثار و شـهادت- مورخه19/11/74

در تمام جوامع بشري، ارزش هايي وجود دارد كه بنيان اصلي فرهنگ آن جامعه را شكل مي دهند. نقاشی در مورد شهیدان مع حرم اهـميت و جايگاه اين ارزش ها بـه گونـه اي هست كه هـر ملّتي، هـويّت و حيات اجتماعي و سياسي خـود را درون پاي بندي و احترام بـه آنـها و انتقال كامل آن بـه نسل هاي آينده مي داند.
سرزمين پاك ايران نيز بيش از هر جاي ديگر، مفتخر بـه داشتن ارزش هاي والا و اصيلي هست كه نمونـه ي آن را درون كمتر جايي مي توان يافت."فرهنگ ايثار و شـهادت" يكي از ارزش ها هست كه هم زمان با تاريخ اين سرزمين شكل گرفته و هميشـه از جايگاه ويژه اي برخوردار بوده است. بعد از واقعه ي عظيم عاشورا ، اعتبار و ارزش اين فرهنگ درون نزد ايرانيان دو چندان شده و جنبه ي تقدس و الهي نيز بـه خود گرفته است. امّا متأسفانـه اين يادگار سرخ علوي، درون مقاطعي از تاريخ و به علل مختلف، از طرف دوستان بـه حاشيه كشانده شده و يا مورد تهديد و شبيخون فرهنگي دشمنان خارجي واقع گشته است.
اكنون نيز درون يكي ديگر از اين دوران حساس قرار داريم. با اين تفاوت كه از يك طرف شدّت حملات دشمن نسبت گذشته بيشتر شده و از طرف ديگر بي توجهي و سهل انگاري دوستان نيز افزايش يافته است. امّا اين بـه معني عقب نشيني و سلب تكليف از ديگران نيست؛ و هر ايراني آگاه و با غيرت اين وظيفه را دارد كه بـه سهم خود و يا با تلاش دست جمعي، درون رفع نواقص داخلي و تهديدات خارجي بكوشد و پاسدار و مرّوج اين فرهنگ عاشورايي باشد.

هدف هاي كلي
موضوع ايثار و گونـه هاي مختلف آن، يكي ازگسترده ترين بحث هايي هست كه مطالب فراوان و متنوعي را بـه صورت كتاب، مقاله و سخنراني بـه خود اختصاص داده است. امّا تاكنون درون رابطه با جايگاه وموقعيت آن درحوزه ي آموزش و پرورش، مطلب قابل توجهي ارائه نشده است. بـه همين دليل قصد داريم که تا در اين مقاله بـه جايگاه و موقعيت فرهنگ ايثار و شـهادت درون اين بخش از جامعه بپردازيم.
هدف هاي كلي نگارش اين مقاله عبارت هست از
1- بررسي جايگاه و اهميت ايثار و شـهادت درون نظام اسلامي.
2- مشخص نمودن كاستي ها و نقاط ضعف نظام آموزشي كشور( درون حوزه ي آموزش و پرورش) درون رابطه
پاسداري و ترويج فرهنگ ايثار و شـهادت.
3- ارائه ي راه كار هاي عملي بـه منظور تقويت و اعتلاي فرهنگ ايثار و شـهادت درميان فرهنگيان ودانش آموزان.

كليد واژه ها
فرهنگ : نقاشی در مورد شهیدان مع حرم مجموعه اي از ارزشـها، هنجارها، سنت ها، آداب و رسومي هست كه درون جوامع انساني بـه صورت متفاوت وجود دارد.
ايثار2 : يعني برگزيدن و اختيار كردن و اكرام نمودن و در اصطلاح، اختيار كردن غير هست برخود از روي قصد و نيت. (سجادي، 1379، ص356)
شـهادت3 : يعني پايان بـه جريان حيات درون كمال هشياري و آزادي و آشنايي با ماهيت و مختصات آن. (جعفري،1381،ص24)

از نظر استاد بزرگوار " محمد تقي جعفري" ، شـهادت درون سه بُعد صورت مي گيرد.
بُعد اول
- پايان بـه زندگي طبيعي درون راه دفاع از ارزش ها و حيات حقيقي افراد جامعه.
بُعد دوم
- شكافتن كالبد مادي و به پرواز درون آوردن روح بـه مقام شـهود الهي، درون راه وصول بـه جاذبيت كمال ، براي بزرگ داشت«حيات معقول» خود و ديگران.
بُعد سوم
- تعيين كننده ي ملاك و ميزان براي زندگي قابل توجيه درون اين دنيا.(جعفري، 1381، ص24)

پيشينـه تحقيق:

فرهنگ ايثار و شـهادت درون تمام جوامع داراي ارزش و جايگاه ويژه اي است. درون زمينـه ي اين موضوع، مطالب گسترده اي بـه صورت سخنراني، كتاب، فيلم، مقاله و..... وجود دارد.
در مورد جايگاه آن درون نظام آموزشي كشور، مطالبي كه بيشتر درون قالب پژوهش هستند وجود دارد؛ كه درون اينجا بـه چند مورد آن اشاره مي شود.
1- انگيزه هاي مؤثر بر شـهادت طلبي - بررسي وصيت نامـه هاي شـهداي آموزش و پرورش استان گلستان /محقق: محمد حسين شاعري- 1385
در اين تحقيق مي خوانيم كه«هدف اين تحقيق يافتن انگيزه هاي شـهادت طلبي درون بين شـهداي آموزش و پرورش استان گلستان است. از آن جايي كه انتظار جامعه از قشر فرهنگي از لحاظ عملي و نظري فرهيختگي درون جامعه هست يعني تبلور ارزش هاي والاي فرهنگ انساني و الگوي عملي فرهنگ متعالي، و بايد انگيزه هاي آنـها درون استقبال از مرگ درون جهت استمرار ارزش ها باشد.به همين دليل انگيزه هاي آنـها از هر جهت قابل تدبر و تعمق است. درون اين مورد چون خود شـهدا درون دسترس نيستند وصيت نامـه هاي آنـها بـه عنوان معتبرترين و مستندترين آثار بـه جاي مانده از آنـها كه عصاره انگيزه ها و اه شان را درون آن بيان كرده اند مورد استفاده قرار گرفته است.»

2- تأثير فرهنگ ايثار و شـهادت بر مناسبات نسلي نويسنده : مـهدي خاني- 1384
در اين مقاله مي خوانيم كه :اگر تحليلي بر جمعيت كشور درون دو مقطعي كه بـه نام نسل قديم و نسل جديد موسوم هست داشته باشيم، مسأله که تا حدي روشن خواهد شد. درون نسل قديم (انقلابي) جمعيت جوان كه جمعيت «ايثار آفرين» و «شـهيد ساز» بـه شمار مي رفت بخش اعظم جمعيت آن روز كشور را تشكيل مي دادند. يعني جمعيت ايثار آفرين نسبت بـه جمعيت اثرپذير بسيار زياد بود و ديگر اينكه فضاي معنوي انقلابي و فضاي انسان ساز دفاع مقدس، بر جمعيت جوان و نوجوان اثر مثبت گذاشته هست و براي اثرگذاري آن موانع اندك و غير اساسي وجود داشت. درون نسل حاضر، جمعيت جوان كشور حدود 70 درصد كل جمعيت را تشكيل مي دهد كه اين نسبت بـه گذشته بسيار افزايش يافته هست و از طرف ديگر فضاي فرهنگي كشور نـه تنـها حال و هواي دفاع مقدس را ندارد، بلكه فرهنگي متضاد (تضاد فرهنگ ارزشي و غيرارزشي) حاكميت دارد كه هر جواني را براي تصميم گيري دچار ابهام و اشكال مي كند. نكته مـهم تر اينكه نسل ايثارگر گذشته با جمعيتي اندك مي خواهد بر جمعيتي عظيم (نسل امروز) اثرگذار باشد. اين مـهم بـه طور طبيعي حاصل نمي شود، زيرا نسل جوان (جمعيتي بيشتر) از نسل غيرجوان (جمعيت كمتر) اثرپذيري كمتري خواهد داشت.
بخش اوّل: جايگاه و اهميت ايثار و شـهادت درون فرهنگ اسلامي
ايثار واژه ي مقدسي هست كه درون شكل هاي مختلف تجلّي پيدا مي كند. فداكاري، گذشت، مـهرورزي، دوستي، محبت، بخشش مال و..... مصاديق بارزي از ايثار هستند؛ امّا والاترين مـراتب رفتار ايثارگرانـه را مي توان درون عرصه ي جهـاد درون راه خدا مشاهده كرد، كه با نوشيدن شربـت شـهادت ، جانبازي و اسـارت درون چنگال دشـمنان تؤام است. اين گونـه ايثارگري ها از چنان قداست و عظمت برخوردار هستند كه ساير شكلهاي ايثار درون مقابل آنـها ناچيز وكوچك بـه حساب مي آيند.
يكي قطره بـاران ز ابـري چكيد
خجل شد چو پهناي دريا بديد
(سعدي)
به همين سبب، درون تمامي مكاتب بشري و اديان الهي ، ايثار جان درون راه عقيده وكشور، يك افتخار بزرگ بـه حساب مي آيد. مردم نيز براي تمامي كساني كه درون راه دين و ميهن كشته مي شوند، ارزش و احترام خاصي قائل هستند؛ و هميشـه بـه نيكي از آنـها ياد مي كنند. امّا درون نظام اسلامي بـه دليل اعتقاد بـه معاد و زندگي جاويد درون جهان آخرت، ارزش و اعتبار اين قِسم از ايثار بيشتر از جوامع ديگر بوده و هاله اي از تقـدس و نورانيت آن را فـرا گرفته است. بـه دليل همين ويژ گـي هاي منحصر بـه فرد هست كه، مي توان نمونـه هاي فراواني از اين نوع ايثارگري ها را درون طول تاريخ حيات اسلام مشاهده نمود.
بارزترين نمونـه ي تاريخي ايثار و شـهادت، حركت و قيام امـام حسين(ع) وخـاندان پـاكش برعليه نظام فاسد اُموي بود، كه درون سال 61 هجري با نمايش كاملي از مجموعه ي تمام ايثارگري ها كه يك انسان ممكن هست فرصت بروز و ظهور آن را پيدا كند، بـه وقوع پيوست. آنـها با رشادت تمام، درون جنگي نابرابر و غير منصفانـه از دين خدا دفاع كردند، و با ريختن خون سرخشان، زمينـه را براي تحقق عدالت و آينده ي سبز{ ظهور مـهدي موعود(عج)} مـهيّا كردند.
در عصر حاضر نيز، با وقوع نـهضت اسـلامي ايران كه بـه فرموده امام راحل(ره) "انقلاب ارزشـها نـام گرفت" بار ديگر، درون باغ شـهادت گشوده شد و فرصت دوباره اي براي مشتاقان و عاشقان ايثار و شـهادت بـه وجود آمد، که تا با الهام از قيـام سـرخ عاشورا ، زنده كننده ي بزرگ ترين ارزش هاي والاي اسلامي باشند.
گوشـه اي از اين ايثارگري ها درون اوج مبارزات انقلاب، و قسمت اعظم آن درون سال هاي دفاع مقدس بـه وقوع پيوست. آنـها با پيروي از مولاي خود كه فرمود: " فَأنِّي لا أَرَي المَوتَ إلَّا سَعادَه َو لاَ الحَياه مَعَ الظّالِمينَ إلّا بَرَماً" آگاهانـه و عاشقانـه بـه استقبال مرگ رفتند؛ و با نثار جان خود بـه معشوق حقيقي رسيدند.
مرگ آنـها سبب تعالي و عظمت روحشان گشت، عظمتي كه ناشي از "مرگ آگاهي" آنان بود و اين پيام مـهم را براي ما داشت كه:
بميريد بميريد درون اين عشق بميريد
در اين عشق چو مُرديد همـه روح پذيـريد
بميريد بميريد و زين مـرگ مترسيد
كز اين خـاك برآريـد سـماوات بگيـريد
مولوي
اكنون هيچ نقطه‏اي از كشور نيست كه عـطر شـهـادت، نور شـهادت و خاطره‏ي حماسه‏هاي همراه با شـهادتِ اين عزيزان درون آنجا وجود نداشته باشد.انقلاب اسلامي و نظام مقدس جمـهوري اسلامي، حيات و شكوه و پايداري و بالندگي خود را از اين فداكاري‏ها و گذشتها دارد.
بيداري اسلامي و حركت هاي اصيل و آگاهانـه اي كه درون اقصي نقاط جهـان-بخصوص درون فلسطين و لبنان- صورت مي گيرد، حاصل خون جوانان غيرتمند ايراني است،كه حاكي از مقبوليت و پذيرش آگاهانـه ي فرهنگ ايثار و شـهادت درون افـكار عمـومي انسان هاي آزاد انديش و عدالتخواه جهان است.
به فرموده ي رهبر فرزانـه ي انقلاب:
ايستادگي ملت لبنان و مجاهدت قهرمانانـه ي حزب الله و اقتدار برخاسته از ايمان، صبر و توكل آنان، نماد ديگري از بيداري دنياي اسلام و عزم راسخ آن درون برابر دشمني ها و كينـه توزي ها است، مشت پولادين جوانان مومن و شجاع و مظلوم لبناني، اكنون بر چهره زشت متجاوزان فرود آمده و شيشـه غرور مستانـه آنان را شكسته است.
با اين توضيحات درمي يابيم كه، فرهنگ ايثار و شـهادت، قوي ترين سلاحي هست كه مسلمانان مي توانند بـه داشتن آن افتخار كنند. بنا براين ترويج و پاسداري از آن، بازدارنده تر از هر سلاح اتمي خواهد بود.
خداوند نيز بزرگترين كاميابي براي مسلمانان را، شـهادت درون راه خود مي داند؛ و براي مؤمناني كه عاشقانـه جان خود را درون طبق اخلاص گذاشته وآن را تقديمش مي كنند، پاداش بزرگي درون نظر گرفته است.
إِنَّ اللّهَ اشْتَرَي‏ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَيْهِ حَقّاً فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَي‏ بِعَهْدِهِ مِنَ اللّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُم بِهِ وَذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ.
در حقيقت ، خدا از مومنان ، جان و مالشان را به[بهاي]اينكه بهشت براي آنان باشد، خريده هست ، همان كساني كه درون راه خدا مي جنگند و مي كشند و كشته مي شوند[اين]به عنوان وعده حقي درون تورات و انجيل و قرآن بر عهده اوست. و چه كسي از خدا بـه عهد خويش وفادارتر هست ؟ بعد به اين معامله اي كه با او كرده ايد شادمان باشيد، و اين همان كاميابي بزرگ است.
مـردان خـدا ز خـاكدان دگـرنـد
مرغـان هـوا ز آشـيان دگـرنـد
منگر تو از اين چشم بديشان،كيشان
فارغ ز دو كون و در مكان دگرند
ابو سعيد ابو الخير

بخش دوم : عوامل تضعيف كننده ي فرهنگ ايثار و شـهادت ( درون حوزه آموزش وپرورش)
فرهنگ والا و اصيل ايثـار و شـهادت، همچون درخت پُر ثمري هست كه ميوه ي آن شيرين و سايه اش آرامش بخش دل هاي مؤمنان است. اين نعمت الهي با حضور سبز خود، كاركردهاي مثبت و سازنده اي براي مردم ايران داشته است. درون شكل گيري و بارور شدن آن، سازمانـها و نـهادهاي بسياري بـه همراه اقشار مختلف مردم سهيم بوده اند. هشت سال دفاع مقدس فرصت مناسبي بود که تا پايه هاي اين فرهنگ عاشورايي بـه همّت رزمندگان اسلام و خون سرخ شـهيدان محكم و استوار گردد. امّا با پايان يافتن جنگ، اكثر سازمان ها و بسياري از حماسه آفرينان دفاع مقدس، وظيفه ي خود را درون اين زمينـه تمام شده ديدند؛ و سرگرم كارهاي روزمره شدند. درحـال حاضر فقط تعداد انگشت شـماري از نـهادها وسازمان ها، خـود را درون اين زمينـه مسئول مي دانند؛ كه يكي از مـهم ترين آنـها، نـهاد رسمي تعليم و تربيت، يعني وزارت آموزش و پرورش است.
اين بخش از جامعه، با تقديم هزاران شـهيد، جانباز و اسير، و داشتن بالاترين آمار نيروي بسيجي، يكي از توليد كنندگان اصلي فرهنگ ايثار و شـهادت بـه حساب مي آيد. امّا درون همين حـوزه نيز، بيشترين قـشر آسيب پـذير درون زمينـه ي بي توجهي و سهل انگاري نسبت بـه اين ارزش مقدس وجود دارد.
وجود ضعف ها و نقص هايي درون بدنـه ي نظام آموزشي كشور و عوامل تهديد كننده اي از بيرون، موجب شده که تا نسل جوان و آينده ساز اين آب و خاك، بـه صورت اصولي و عميق، با اين فرهنگ مقدّس ارتباط و تعامل سازنده برقرار نكند؛ و با دوري از آن، بـه فرهنگ هاي مخّرب روي آورد.
شناسايي و رفع عوامل آسيب زا ي دروني، يكي از مـهمترين وظايف كارشناسان نظام رسمي تعليم و تربيت درون عصر حاضر است. درون اين بخش از مقاله نگاهي داريم بـه برخي از شاخص ترين عواملي كه از نظر اين جانب، موجب تضعيف وكم رنگ شدن فرهنگ ايثار و شـهادت درون حوزه ي آموزش و پرورش شده اند.

الف: نقص درون كتاب هاي درسي
در تمام كشورها، كتاب هاي درسي مـهم ترين ابزار آموزشي بـه منظور تحقق برنامـه ها و اه آموزشي هستند؛كه همـه ساله درون تيراژ وسيع چاپ و توزيع شده و در اختيار همـه ي دانش آموزان قرار مي گيرد. درون اين كتاب ها مطالب متنوعي براساس اه آموزشي و متناسب با سن دانش آموزان ارائه شده است.
مقام معظم رهبري درون ديدار با مسئولين سازمان برنامـه ريزي آموزشي درباره ي اهميت كتاب هاي درسي مي فرمايند:
كتاب هاي درسي را با هيچ كتاب ديگري نمي شود مقايسه كرد. هم از لحاظ تيراژ و هم از لحاظ تأ ثير، حجم وكيفيت و زمان و مكان. لذا هر چه درون اين زمينـه كار و تلاش شود، جا دارد و زياد نيست.
آموزش وتعليم ارزش ها بخشي از حجم كتاب هاي درسي را تشكيل مي دهد. مقوله ي ايثار نيز بـه عنوان يكي از اين ارزش ها از ديد نويسندگان و مؤلفان پنـهان نمانده، و در كتاب هاي مختلف درسي بـه آن پرداخته شده است. بـر همين اساس، اينجانب با جمع آوري تمام كتـاب هاي جديد درسي دوره ي ابتـدايي، راهنمـايي، مـتوسطه و پيش دانـشگاهي( رشته علوم تجربي) و مطالعه ي دقيق آنـها ، موضوع ايثار و شكل هاي مختلف آن را مورد بررسي كمّي وكيفي قرار داده و به نتايجي درون اين زمينـه دست پيدا كردم؛ كه خلاصه ي آن بـه شرح زير است:
1- هر دانش آموز درون طول دوران تحصيل با مطالعه ي 104 جلد كتاب كه بالغ بر14200 صفحه است؛ مطالب درسي را فرا مي گيرد. از كل اين صفحات، درون حدود 500 صفحه ي ( حدود5/3 درصد) بـه طور مستقيم و يا غير مستقيم بـه موضوع ايثار اختصاص دارد.
2- اين موضوع شامل بيان رفتارهاي ايثارگرانـه نظير: مـهرورزي، همدلي، دوستي، گذشت، فداكاري، عشق بـه ميهن، جهاد درون راه خدا و بالاخره شـهادت درون راه اوست.
3- مطالب بيان شده درون اين زمينـه، درون قالب: آيات و روايات، گفتار درسي، اشعار حماسي ، شعرها و قصه هاي كودكانـه ، داستان هاي ديني و حماسي و عكس و نقاشي ارائه شده است.
4- درون حدود 319 صفحه(2/2 درصد) از كل اين صفحات، مستقيماً بـه موضوع مبارزه و جهاد درون راه خدا و شـهيد و شـهادت اختصاص دارد.كه 308 صفحه ي آن بـه فرهنگ ايثار و شـهادت درون داخل كشور و11 صفحه¬ي آن مربوط بـه انتفاضه ي مردم مظلوم فلسطين و مبارزات مردم لبنان است.

جدول زير نشانگر تعداد صفحات اختصاص داده شده ي هر كتاب درون اين زمينـه است.

نام كتاب
دوره ديني وقرآن فارسي عربي تاريخ هنر آمادگي دفاعي جمع
ابتدايي 28 37 ........... 8 ........... ........... 73
راهنمايي 42 23 7 23 4 ........... 99
متوسطه 13 70 18 35 .......... 11 147
جمع 83 130 25 66 4 11 319

با توجه بـه نكات گفته شده و دقت درون جدول بالا بـه كاستي ها و اِشكالات كتاب هاي درسي درون زمينـه ي فرهنگ ايثار و شـهادت پي مي بريم. كه درون اينجا بـه برخي از مـهم ترين آن ها اشاره مي شود.
1- مـهم ترين نقص درون اين زمينـه مربوط بـه درس زبان انگليسي هست ؛ كه متأسفانـه حتي درون يك صفحه از كل690 صفحه ي اختصاص داده شده بـه آن، اشاره ي كوچكي بـه موضوع ايثار و شـهادت نشده است. با توجه بـه ارتباط گسترده ي ميان دولت ها و ملت ها و همچنين رشد سريع ابزارهاي اطلاع رساني نظير اينترنت، اين نقص روز بـه روز بيشتر نمايان مي شود.
2- با توجه بـه اين كه زبان عربي ، زبان ديني و قرآني تمام مسلمانان جهان است؛ و همـه ساله تعداد زيادي از پيروان آئين محمدي(ص) درون ايّام حج و مناسبت هاي ديگر، گِرد هم مي آيند؛ ولي درون كتاب هاي عربي مدارس آن گونـه كه انتظار داريم بـه اين موضوع مـهم توجه نشده است.
3- يكي از روش هاي جذاب و تأثير گذار درون زمينـه ي ترويج ارزشـهاي والاي اسلامي، بـه خصوص موضوع شـهيد و شـهادت، زبان هنر است. اما متأسفانـه درون كتاب هاي هنر مدارس فقط 4 صفحه بـه اين امر مـهم اختصاص داده شده و از فرهنگ غني اسلامي- ايراني كه سرشار از شاهكارهاي هنري درون اين زمينـه است، استفاده ي مناسب وكافي صورت نگرفته است.
4- درون طول سه دوره ي تحصيلي، فقط يك جلد كتاب آمادگي دفاعي وجود دارد، كه درون بيشتر مواقع نيز براي پُرشدن ساعت درسي، آموزش آن را بـه دبيران غير متخصص مي سپارند.

ب: نقص درون محيط آموزشي
در حال حاضر فضاي فيزيكي بيشتر مدارس داراي نقص ها و ضعف هاي عمده اي درون زمينـه ي ترويج فرهنگ ايثار و شـهادت هستند. بـه همين علّت وقتي كه درون محيط هاي آموزشي قدم مي گذاريم، عطر شـهيد و شـهادت را استشمام نمي كنيم؛ واز يادگارهاي دوران دفاع مقدس اثري نمي بينيم.
در اين جا بـه چند مورد از اين نقص ها اشاره مي شود:
1- پرچم هركشور بـه عنوان نماد استقلال و هويت ملّي مردم آن مرز و بوم، هميشـه مورد احترام و تقدّس بوده و از جايگاه ويژه اي برخوردار است. بـه همين دليل، تابوت شـهيدان وكشته شدگان درجنگ را با پرچم ملّي مزّين مي كنند. امّا متأسفانـه درون بيشتر مدارس كشور، جايگاه و اهميت آن بـه فراموشي سپرده شده ودر برنامـه ي صبح گاهي و ساير مناسبت ها هيچ گونـه توجهي بـه مراسم برافراشتن پرچم و اجراي سرود ملّي نمي شود.
2- بازسازي و يا رنگ آميزي درون اغلب مدارس، باعث شده که تا بسياري از آثار ارزشمند دوران دفاع مقدس نظير شعارهاي انقلابي و عكس هاي شـهيدان، از روي ديوارها پاك شده و در عوض عكس هاي تام و جري و ميكي موس و يا توصيه هاي بهداشتي جاي آنـها را پُر كرده است.
3- بسياري از مدارس نام شـهيدي را براي خود برگزيده اند، امّا بـه دليل سهل انگاري وكم توجهي مسئولين و مديران مدارس، هيچ گونـه سمبُل و نشانـه اي از آن شـهيد درون فضاي مدارس بـه چشم نمي خورد.
4- درون زمان برگزاري مراسم هايي نظير: هفته ي دفاع مقدس، هفته ي بسيج و يا دهه ي فجر، چهره ي مدارس - بخصوص مدارس متوسطه ي پسرانـه- تغيير خاصي نمي كند. بي توجهي درون اين زمينـه که تا اندازه اي هست كه درون بعضي از محيط هاي آموزشي، همـه ساله از يك پارچه و متن مشخص كه بيست سال پيش نوشته شده استفاده مي كنند؛ و اسم آن را صرفه جويي درون هزينـه مي گذارند.

پ: بي توجهي كادر آموزشي
وزارت آموزش و پرورش با درون اختيار داشتن بخش وسيعي از نيروي انساني جوان و فعال جامعه، نقش مـهّم وكليدي درون ترويج و پاسداري از ارزش ها دارد. درون اين ميان، جايگاه و نقش معلّمان بـه دليل داشتن ارتباط مستقيم با دانش آموزان، شاخص تر از بقيّه است. آنـها با رفتار و گفتار خود و نوع آموزشي كه درون كلاس ارائه مي دهند، مي توانند تحولات عظيم و شگرفي را درون وجود دانش آموزان ايجاد كرده و الگوي مناسبي براي آنـها درون زمينـه ي ترويج و حفظ ارزشـها باشند.
رهبر معظم انقلاب بارها بـه اهميت كار معلّمان اشاره داشته اند. بـه عنوان مثال درون ديدار سال 84 با معلمان مي فرمايند:
تشكيل هويت نسل جديد بـه دست معلم است؛ حتّي نقشي پُررنگ‏تر از نقش خانواده و پدر و مادر. اگر ما مي‏خواهيم اين هويت، خوب شكل بگيرد؛ اگر مي‏خواهيم نسلي بـه ‏وجود بيايد كه اعتماد بـه ‏نفس و انضباط اجتماعي داشته باشد؛ يك نسل مسئوليت‏پذير و باعرضه و باكفايت براي كارهاي بزرگ، يك نسل داراي ابتكار، يك نسل مـهربان و بدون احساس انتقام‏گيري درون درون خانواده‏ي بزرگ جامعه، يك نسل فداكار، يك نسل پُركار، يك نسل كم اسراف و دور از اسراف؛ اگر مي‏خواهيم فرهنگ عمومي جامعه بـه اين سمت حركت كند، راه و كليدش آموزش و پرورش است. براي تربيت چنين نسلي، آموزش و پرورش بايد مـهيا و مناسب باشد.
امّا درون حال حاضر بسياري از معلمان، از اين فرصت استثنايي كه بـه لطف خداوند براي آنـها فراهم شده، بـه نحو مطلوب و شايسته استفاده نمي كنند؛ و فقط برحسب وظيفه و تكليف، ِصرفاً بـه كار آموزش و تدريس كليشـه اي مي پردازند؛ و به جنبه هاي ديگر آموزش توجهي نمي كنند.
در ادامـه بـه چند مورد از اين گونـه بي توجهي ها كه درون زمينـه ي فرهنگ ايثار و شـهادت است، اشاره مي شود.

1- عدم بازگويي خاطرات دوران دفاع مقدس
تعداد زيادي از معلمان افتخار حضور درون جبهه هاي نبرد را دارند؛ و حتي بعضي از آن ها با تركشي كه هنوز درون بدنشان مانده و يا با پاي مصنوعي سركلاس حضور پيدا مي كنند. اين عزيزان مي توانند با بيان خاطرات سالهاي جنگ، بهترين مبلغان فرهنگ ايثار و شـهادت باشند، امّا با سكوت خود درون كلاس درس، رزمنده بودن خود را پنـهان مي كنند.در اين جا بـه يكي از نمونـه هاي عيني اين گونـه سكوت ها اشاره مي كنم.
يكي از دوستان بنده دبير فيزيك شـهرستان فسا است؛ ايشان رزمنده ي جانبازي هست كه يكي از پاهايش را از دست داده و درصدي نيز مجروحيت شيميايي دارد. ولي بـه گفته ي خودش تاكنون مسئله ي جانبازي و رزمنده بودنش را براي دانش آموزان اظهار نكرده است.

2- شركت نكردن درون نماز جماعت مدارس
خاستگاه شـهادت و معراج شـهادت" نماز" است، مـهمترين راه ترويج فرهنگ ايثار وشـهادت و ديگر ارزش هاي والاي اسلامي، ترويج فرهنگ نماز و حضور درون مساجد است. درست هست كه معلمان عزيز پاي بند بـه نماز و ساير فرايض ديني هستند، امّا درون حال حاضر، نمازخانـه ي مدارس فقط مختص دانش آموزان شده و به جز مربي پرورشي، بقيه ي كادر آموزشي مدرسه حضور چنداني درون اين فريضه ي الهي ندارند.

3- عدم احساس مسئوليت
بيشتر معلمان بر اين باورند كه ترويج ارزشـهاي اسلامي وظيفه¬ي مربيان پرورشي و معلمان ديني و قرآن هست و ساير معلمان درون اين مورد مسئوليتي ندارند.

4- شركت نكردن درون مراسم ها و مناسبت ها
كادر آموزشي مدارس بـه هنگام برگزاري مراسم هايي نظير هفته ي دفاع مقدس، دهه ي فجر و هفته ي بسيج كه درون مدارس برگزار مي شود، حضوري كم رنگ دارند.گروهي از معلمان از فرصت تعطيلي كلاس استفاده كرده و به كارهاي شخصي خود پرداخته و يا درون دفتر مدرسه ميزگردهاي مختلفي راه مي اندازند و يا اين كه با تلفن همراه خود سرگرم مي شوند.

5- نداشتن خلاقيت و ابتكار
تعدادي از معلمان سالهاست كه با يك روش خاص كلاس درس را اداره كرده، و از هرگونـه تغيير وتحول كه منجر بـه ايجاد روحيه ي نشاط، فداكاري و همدلي درون بين دانش آموزان مي شود، خود داري مي كنند.

6- زير سوال بُردن دفاع مقدس
شايد مـهمترين جفا و ظلمي كه نسبت بـه فرهنگ ايثار و شـهادت مي شود ، زماني باشد كه، عده اي انگشت شمار از مسئولان امر تعليم و تربيت، بـه تحريف حقايق جنگ پرداخته، و با انتقادهاي تند و غير منصفانـه ي خود، ذهنيت تاريكي از آن سال ها را براي نسل جواني كه حتي يك ساعت از آن روزها را درك نكرده، ايجاد مي كنند.
در پاسخ بـه اين اقدام، كه بيشتر ناشي از عدم آگاهي اين گونـه افراد است، بايد گفت: درون تمام كشورها، سال هاي جنگ و مبارزه بر ضد متجاوزان، بهترين ايّام مردم آن سرزمين محسوب شده، و آن را جزء مـهم ترين روزهاي ملّي خود بـه حساب مي آورند. گرامي داشت سال هاي جنگ ،توسط مردم ژاپن، كُره، چين، و بسياري از كشور هاي اروپايي شاهدي بر اين مدّعا است. اين موضوع از چنان اهميتي برخوردار هست كه، بسياري از سياستمداران آمريكايي براي كسب رأي و محبوبيت درون بين مردم، بـه حضور خود درون جنگ¬هاي آمريكا اشاره كرده و به آن افتخار مي¬كنند؛ حتي اگر جنگشان تجاوز¬كارانـه باشد.
با اين حساب، چه دليلي دارد كه ما نيز بـه سال هاي دفاع مقدس افتخار نكنيم و ياد شـهيدان را گرامي نداريم؟

جمع بندي و نتيجه گيري
در حال حاضر شرايط حاكم بر عرصه ي جهاني نشان مي دهد كه، عده اي زورگو و منافع طلب درون قالب مبارزه با تروريسم و صادرات دموكراسي، آتش جنگ و فتنـه را خاموش نخواهند كرد. آن ها نوك پيكان كينـه و عداوت خود را متوجه كشورهاي اسلامي و گروه هاي مبارز مردمي كرده اند. بنابراين مسلمانان بايد هوشياري و آمادگي خود را درون قبال اين فتنـه انگيزيها حفظ كنند.
خداوند متعال درون آيه شريفه ي« َواَعِدّوُا لَهُم مَااستَطَعتُم مِن قُوه» تكليف مسلمين را درون اين زمينـه را روشن كرده است. مجهز شدن بـه فرهنگ عاشورايي ايثار و شـهادت و تقديم جان درون راه معبود، مؤثرترين سلاح درون مقابل زياد خواهي هاي استكبار است. ولي افسوس كه، شـهادت نعمت بزرگ و فوز عظمايي هست كه هر كسي لياقت درك آن را ندارند؛ امّا براي آنـها كه مانده اند، مسؤليت سنگين و خطيري بـه امانت گذاشته شده ، و بايد زينب وار درون پاسداري از خون شـهيدان و دست آوردهاي آنان بكوشند.

سّر ني درون نينـوا مي ماند اگـر زينب نبـود
كـربلا درون كـربلا مي ماند اگر زينب نبود
چهره سرخ حقيقت بعد از آن طوفان رنگ
پشت ابري از ريا مي ماند اگر زينب نبود
فرهنگ ايثار و شـهادت، بـه معني صف كشيدن براي كشته شدن نيست، بلكه درحال حاضر، اين فرهنگ درون تلاش براي خدمت بـه مردم ، همبستگي ملّي، تحقّق عدالت، اطاعت از رهبري و سوق كشور بـه سوي پيشرفت و تكامل معني پيدا مي كند. و در بُعد خارجي با اتكاء بـه اين فرهنگ مي توان نقشـه هاي دشمنان را خنثي نمود و تهديدها را بـه فرصت تبديل كرد.
در شرايط حساس فعلي، حوزه ي آموزش و پرورش يكي از مـهمترين بخشـهايي هست كه با رفع نواقص و آفتهاي دروني خود، مي تواند بـه خوبي از عُهده ي اين مسئوليت سنگين و خطير بر آيد.
خوشبختانـه وجود يك دولت تازه ‏نفس، مصمم و پُركار و مع ارزشـهاي اصيل اسلامي، زمينـه را براي هر نوع فعاليت مثبت وسازنده فراهم نموده و فرصت مناسبي را براي دلسوزان نظام و انقلاب درون زمينـه ي حفظ ارزشـها ايجاد كرده است.
براي موفقيت درون اين زمينـه راه كارهاي قابل اجرايي وجود دارد كه بـه برخي از مـهمترين آن ها اشاره مي شود.
1- باز نگري درون بعضي از كتب درسي، نظير كتاب¬هاي انگليسي و هنر.
2- باز گويي حماسه آفريني¬هاي مبارزان ساير كشورها بر عليه ظالمان و متجاوزان درون كتاب¬هاي درسي.
3- عنايت ويژه بـه ايثارگريهاي ايرانيان باستان درون كتاب هاي درسي و عدم حذف آنـها.
4- توجه كامل بـه پرچم عزيز كشورمان و اجراي سرود ملي درون مراسم صبح گاهي بـه عنوان يكي از برنامـه ها ثابت درون مدارس.
5- استفاده از عكس هاي شـهيدان و حماسه آفرينان دفاع مقدس درون مدارس، با طراحي هاي زيبا و تأثير گذار.
6- تشويق و تقدير از فرزندان شـهدا و رزمندگان دوران دفاع مقدس درون مناسبتهاي مختلف.
7- دعوت از جانبازان و رزمنده گان هشت سال دفاع مقدس درون برنامـه هاي مدارس.
8- بـه كارگيري روش هاي نوين تدريس ، بـه منظور تقويت روحيه همدلي و مشاركت گروهي درون ميان دانش آموزان
9- داشتن انضباط اداري ، وجدان¬كاري و آراسته بودن بـه اخلاق پاك اسلامي توسط مسؤلين آموزشي مدارس
10- مطالعه وتحقيق مستمر توسط معلمان و تسلط نسبي بر رايانـه و فنّاوري هاي روز، بـه منظور هدايت صحيح دانش آموزان و جلو گيري از انحراف آنـها.
11- بـه كار نبردن سخنان و عبارت هاي نا اميد كننده و مأيوسانـه درون حضور دانش آموزان. و پرهيز از تحليل هاي نا درست مربوط بـه سال هاي دفاع مقدس.
12- آگاهي نسبي معلمان از شـرايط سياسي ،اجتماعي و فرهنگي جـهان بـه منظور بالا بردن بينش سياسي و اجتماعي دانش آموزان.
13- حضور گسترده فرهنگيان درون نماز هاي جمعه وجماعت بـه منظور تقويت روحيه ي مذهبي دانش آموزان.
14- عضويت فعّال فرهنگيان درون نيروي مردمي بسيج، بـه منظور اشاعه روحيه¬ي بسيجي درون ميان دانش آموزان.
15- اسلام مكتبي هست هر نوع حركت، ، تلاش، جهاد و ايثار را كه درون راستاي خدمت بـه مردم صورت گيرد، ارج نـهاده و آن را بزرگ مي شمارد. بنابراين مسؤلان آموزشي و تربيتي نيز بايد براي ابتدايي ترين رفتارهاي ايثارگرانـه ي دانش آموزان، ارزش قائل شده و با تقدير از آنـها ، اولاً مشوقي براي تقويت اين رفتار درون ديگران باشند؛ و ثانياً زمينـه را براي شكل گيري و بُروز ايثارگري هاي بزرگ تر فراهم كنند.

منابع و مأخذ:
1- قرآن كريم
2- جعفري، محمدتقي- امام حسين(ع) شـهيد فرهنگ پيشرو انسانيت- ناشر مؤ سسه تدوين ونشر آثار علامـه جعفري- چاپ سوم 1381
3- سجادي، سيد جعفر- فرهنگ معارف اسلامي جلد اول-انتشارات كومش- 1379
4- سايت¬هاي اطلاع رساني مقام معظم رهبري
www.leader.ir
www.khamenei.ir
5-سايت اطلاع رساني شاهد
www.navideshahed.com
6- سايت شـهيد آويني
www.aviny.com
7- كتاب هاي درسي مدارس

نويسنده: عبدالحميد فرزانـه
عضو هيآت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد شيراز

---

[جايگاه و اهميت ايثار و شـهادت درون فرهنگ اسلامي | کنگره ی ... نقاشی در مورد شهیدان مع حرم]

نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Fri, 13 Jul 2018 06:44:00 +0000

---